Zazwyczaj to ludzie otaczają zwierzęta opieką i troską. Jednak czasem to właśnie pies, kot, koń czy delfin potrafią pomóc człowiekowi, szczególnie takiemu, który ma specjalne potrzeby, nie funkcjonuje tak ja wszyscy lub miał wypadek. Wówczas mówimy o zooterapii. Jest to element coraz częściej wykorzystywany podczas pracy z chorymi a efekty, które potrafią uzyskać zwierzęta są przełomowe.

Zooterapia
Zwierzęta hodowane są przez ludzi od wieków, a ich pozytywny wpływ na zdrowie i samopoczucie został zauważony już dawno. W starożytności psy miały wylizywać rany, ponieważ wierzono, że przyspiesza to gojenie. W późniejszych czasach bliskość psiego ciała miała natomiast „wyciągać” z organizmu choroby, szczególnie reumatyzm. Jednak prawdziwą popularność zooterapia zyskała w XX wieku dzięki wielu niezależnym badaniom potwierdzającym jej skuteczność w wypadku wielu schorzeń. Obecnie lekarze zwracają przede wszystkim uwagę na fakt, że domowe zwierzęta oddziałują na ludzką psychikę i to za jej pośrednictwem potrafią poprawić stan zdrowia. Najlepszym przykładem tego typu działania jest regulacja ciśnienia krwi i poprawienie samopoczucia, które obserwowane jest u posiadaczy zwierząt oraz osób uczestniczących w terapii z ich udziałem.

Dogoterapia
Ze względu na specyficzną konstrukcję psychiczną psy wysuwają się na prowadzenie pośród gatunków wykorzystywanych do rehabilitacji. Z ich pomocą terapeuci pracują z dziećmi, dorosłymi, osobami starszymi czy ofiarami wypadków. Pies okazuje się uniwersalnym lekarstwem i chociaż nie może zastąpić leczenia i rehabilitacji to jego udział w procesie znacząco polepsza uzyskiwane rezultaty.

Niezwykłe efekty można obserwować w terapii prowadzonej z wykorzystaniem psów w przypadku osób niepełnosprawnych umysłowo, autystycznych, z zespołem Downa oraz z porażeniem mózgowym. Tam można w pełni wykorzystać wszechstronność treningu, który może choremu zaproponować czworonożny przyjaciel. Miękka sierść psa idealnie nadaje się do głaskania, cierpliwość pozwala robić postępy bez presji, kontakt ze zwierzęciem pozwala zrekompensować trudności w kontaktach z innymi ludźmi, a entuzjastyczne nastawienie zwierzęcia, pogodny nastrój oraz radość ze spotkań udzielają się także choremu.

Istnieją jedynie dwa poważne przeciwwskazania do dogoterapii – jest to alergia na sierść lub naskórek psa lub agresywne zachowania występujące u pacjenta.

W Polsce dogoterapię stosuje się od roku 1987, w 2004 roku powstał Polski Związek Dogoterapii, a od 2007 roku obchodzony jest Ogólnopolski Dzień Dogoterapii przypadający 15 czerwca.

Felinoterapia
Kolejny ważny filar terapii wykorzystującej domowe zwierzęta do wsparcia rehabilitacji osób chorych, niepełnosprawnych i po przebytych urazach. W tym wypadku jednak zamiast psów występują koty. Trzeba przyznać, że o ile dogoterapia jest powszechnie akceptowana, o tyle koty w szpitalach czy ośrodkach pomocy to wciąż widok rzadki. Wynika to w pewnym stopniu z charakteru samych zwierząt, które nie są tak łatwe w tresurze i zdecydowanie rzadziej wykazują odpowiednie predyspozycje psychiczne do tego typu pracy. Niemniej jednak istnieją osobniki i rasy, np. ragdoll, które doskonale sprawdzają się w takich zadaniach i chociaż wartość użytkowa kotów jest siłą rzeczy ograniczona przez ich relatywnie rozmiary i możliwości tresury.

Jednak koty, podobnie jak psy, samą swoją obecnością potrafią przyczynić się do lepszego samopoczucia, obniżenia poziomu stresu i lęku, poprawienia nastroju, rozluźnienia mięśni, wzrostu aktywności pacjentów. Zalety felinoterapii są szczególnie mocno widoczne w wypadku osób starszych, pacjentów niepełnosprawnych, osób z zaburzeniami psychicznymi oraz osób po urazach, operacjach czy w chorobach przewlekłych, ponieważ oprócz poprawiania nastroju koci terapeuci redukują ból, więc pacjenci mogą przyjmować dzięki nim mniej leków.

Koci terapeuta musi być przyzwyczajony do dużej ilości osób w jednym pomieszczeniu, do częstych podróży i przebywania w obcym środowisku (w tym wypadku na salach szpitalnych czy w ośrodkach), musi być zrównoważony i spokojny, nie może bać się psów ani hałasów i nieznanych dźwięków. Kot musi także pozwalać na fizyczny kontakt obcym, czasem więcej niż jednej osobie jednocześnie, musi chodzić grzecznie na smyczy i używać szelek bez protestów.

Jak zostać dogoterapeutą?
Brak jednoznacznych wytycznych dotyczących drogi zawodowej i naukowej dla przedstawicieli zawodu dogoterapeuty. W Polsce zazwyczaj w ten sposób pracują hodowcy i miłośnicy psów z przygotowaniem pedagogicznym, kynologicznym, weterynaryjnym, behawiorystycznym, trenerskim lub fizykoterapeutycznym. Dogoterapię prowadzi zespół złożony z przewodnika oraz psa, czasem do tego występuje specjalista danej dziedziny, np. lekarz. Zwierzę powinno przejść odpowiednie egzaminy, których przebieg dla wszystkich trzech stopni sugeruje normalizacja przygotowana przez Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne

Generalnie rzecz biorąc dogoterapia może być prowadzona przez psa dowolnej rasy, z wyłączeniem ras agresywnych, bojowych, obronnych i stróżujących. Zazwyczaj jednak do tej roli wybiera się posłuszne i uległe psy, przede wszystkim labradory, golden retrivery, spaniele, owczarki collie, berneńskie psy pasterskie, psy północy i inne. Szkolenia dogoterapeutyczne prowadzą fundacje, stowarzyszenia i prywatne firmy. Wyższa Szkoła Społeczno-Przyrodnicza w Lublinie przygotowała studia podyplomowe pozwalające kształcić się w tym kierunku.

Aby zostać kocim terapeutą na dzień dzisiejszy nie potrzeba żadnych specjalnych uprawnień, tym bardziej, że felinoterapeuci nie wykonują z pacjentami żadnych rozbudowanych ćwiczeń, a ich zadanie zazwyczaj ogranicza się do towarzyszenia pacjentom.

W jakich schorzeniach pomaga dogoterapia i felinoterapia?

Zespół Aspergera
Zespół Downa
Autyzm
Porażenie mózgowe
Upośledzenia umysłowe
Urazy narządów ruchu
Przykurcze mięśni
Schorzenia układu krwionośnego
Schorzenia neurologiczne
Urazy i zwyrodnienia kręgosłupa
Zaburzenia mowy
Zaburzenia koordynacji
Zaburzenia równowagi
Nadciśnienie
Depresja
Choroby geriatryczne
Dysfunkcje społeczne
Zaburzenia emocjonalne
Nadpobudliwość
Szok powypadkowy
Traumy
Stres
Przewlekły ból